Koppensnellers

Borneo, Maleisië, Brunei & Indonesië (Kalimantan)

Het op twee na grootste eiland ter wereld ligt in Zuidoost-Azië. Borneo is verdeeld over drie landen en de evenaar loopt er dwars doorheen.

Dayak is een verzamelnaam voor verschillende volken, vroeger de jagers en verzamelaars. Ze bouwen traditionele langwerpige huizen, longhouses genoemd. Hierin wonen meerdere gezinnen van een stam. Van oorsprong hebben ze een religie waarin de natuur, geesten en het vereren van voorouders belangrijk was, tegenwoordig zijn de meeste van hen bekeerd tot het Christendom.

Koppensnellen is het onthoofden van personen, vaak van jagers. De reden hiervan was dat ze op het terrein van een andere stam jaagden, wat niet werd geaccepteerd. Stammen namen de hoofden mee als trofee, omdat het hoofd de ziel of lichaamskracht zou bevatten. Het hoofd werd gedroogd of geconserveerd zodat het later kon worden gebruikt bij rituelen.
Voor ieder hoofd dat werd meegenomen kreeg de ‘onthoofder’ een tatoeage op zijn lichaam. Als verf werd as vermengd met plantenextract en met een houten stokje in de huid geduwd. De tatoeages werden gezien als teken van lef en moed.

In de cultuur van de Dayak is de dood een belangrijke gebeurtenis, belangrijker dan een geboorte of huwelijk. Voor, tijdens en na de uitvaart zijn er rituelen waar men zich aan houdt. De Balian is een bewaarder van alle godsdienstige en mythologische kennis.
Men gelooft dat de ziel van de overledene achterblijft en een bedreiging vormt voor de levenden. Daarom wordt er een hampatong (plaatsvervanger) neergezet. Vroeger werd het koppensnellen van slaven toegepast, het hoofd werd neergezet om de ziel op te vangen. Tegenwoordig gebruiken ze hiervoor houten beelden of kokosnoten.

In 1894 heeft het Nederlandse gezag in Indonesië een eind gemaakt aan het koppensnellen. Sindsdien is het koppensnellen een stuk afgenomen, precieze aantallen zullen we hiervan nooit weten.
Tijdens de Cambodjaanse Burgeroorlog (1967-1975) loofde een politicus een premie uit voor het hoofd van iedere communist. Er werden lukraak mensen onthoofd om de premie te krijgen, waarna die regels zijn verscherpt en uiteindelijk zijn afgeschaft.

Vroeger werden in veel meer landen vijanden onthoofd en meegenomen als trofee. Tegenwoordig schijnt het koppensnellen ook voor Dayaks verleden tijd te zijn. Toch zullen de verhalen van hun voorvaderen altijd blijven bestaan.